ਲਾਲੜੂ, 17 ਜੁਲਾਈ 2023 – ਲਾਲੜੂ ਨੇੜੇ ਪੈਂਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਜਰਖੇਜ਼ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਹੜ੍ਹ ਦੌਰਾਨ ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੇ ਮਾਰੂਥਲ ’ਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲਾਲੜੂ ਖੇਤਰ ਦੇ ਘੱਗਰ ਨੇੜੇ ਸੱਤ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ’ਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ ਹੈ। ਫ਼ਸਲਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜ਼ਮੀਨ ਹੀ ਬੰਜਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਫੁੱਟ ਰੇਤ ਨੇ ਹਰੀਆਂ-ਭਰੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਢੱਕ ਲਿਆ ਹੈ। ਹੜ੍ਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਰੇਤ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਮਚਾਈ ਕਿ ਨੀਵੇਂ ਖੇਤ ਉੱਚੇ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਖੇਤ ਟੋਇਆਂ ਅਤੇ ਨਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਬਦਲ ਕੇ 4 ਤੋਂ 8 ਫੁੱਟ ਤੱਕ ਡੂੰਘੇ ਹੋ ਗਏ। ਇਹ ਘਾਟਾ ਕਰੋੜਾਂ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਮਦਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਰਨ ਲਈ ਇਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਦੋ ਸਾਲ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬੀਤੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਡੈਹਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਟਿਵਾਣਾ ਤੱਕ ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੁਦਰਤੀ ਰੁਖ ਬਦਲ ਲਿਆ। ਇੱਥੇ ਚਾਰ ਵੱਡੀਆਂ ਤਰੇੜਾਂ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਵਿਚ ਕਈ ਹਫ਼ਤੇ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਡੈਹਰ ਦੇ ਬੰਨ੍ਹ ’ਚ ਕਰੀਬ 400 ਫੁੱਟ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪਾੜ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਜਿੱਥੇ ਝਰਮਲ ਨਦੀ ਆਲਮਗੀਰ ਨੇੜੇ ਘੱਗਰ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਬੰਨ੍ਹ ’ਤੇ ਦੋ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ 500 ਤੋਂ 600 ਫੁੱਟ ਤੱਕ ਵਹਿ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਟਿਵਾਣਾ ਪਿੰਡ ’ਚ ਪਾਣੀ ਬੰਨ੍ਹ ਦੇ ਉੱਤੋਂ ਦੀ ਹੋ ਕੇ ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ 1900 ਤੋਂ 2000 ਫੁੱਟ ਤੱਕ ਬੰਨ੍ਹ ਤੋੜ ਕੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਵਹਿ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਰੇੜਾਂ ਕਾਰਨ ਦਰਿਆ ਆਪਣਾ ਕੁਦਰਤੀ ਰਾਹ ਛੱਡ ਕੇ ਡੈਹਰ, ਟਿਵਾਣਾ, ਆਲਮਗੀਰ, ਖਜੂਰਮੰਡੀ, ਸਰਸੀਣੀ, ਸਾਧਾਂਪੁਰ ਅਤੇ ਡੰਗਡਹਿਰਾ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਏਕੜ ’ਚ ਫੈਲੇ ਖੇਤਾਂ ’ਚ ਵਹਿ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਪਾਣੀ ਬਲਦੇਵ ਨਗਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਬਾਲਾ-ਰਾਜਪੁਰਾ ਐਕਸਪ੍ਰੈੱਸ ਵੇਅ ਨੂੰ ਛੂਹ ਕੇ ਮੁੜ ਘੱਗਰ ’ਚ ਜਾ ਵੜਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਰਸਤੇ ’ਚ ਪੂਰੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ। ਜਿੱਥੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸੈਂਕੜੇ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ’ਚ ਫ਼ਸਲੀ ਰੇਤ ਦੇ ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਟਿੱਬੇ ਬਣ ਗਏ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਕਈ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਡੂੰਘੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਮੰਜ਼ਰ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਬੋਰ, ਮੋਟਰਾਂ, ਇੰਜਣ, ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਪਾਈਪ ਲਾਈਨਾਂ ਅਤੇ ਤਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਖੰਭੇ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਫਾਰਮਰ ਜ਼ਮੀਨ ’ਚ ਦੱਬ ਗਏ ਜਾਂ ਰੁੜ੍ਹ ਗਏ। ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਕੁਝ ਕਿਸਾਨਾਂ ਹੜ੍ਹ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਦੱਬੇ ਆਪਣੇ ਇੰਜਣ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਸੰਦ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਐੱਸਡੀਐੱਮ ਹਿਮਾਂਸ਼ੂ ਗੁਪਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ’ਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਸਮੇਤ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ, ਘਰੇਲੂ ਸਾਮਾਨ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਬੰਜਰ ਹੋਈਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਕਿਸਾਨ ਹੋਏ ਵਿਹਲੇ
ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਵਿਹਲੇ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਬੰਜਰ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਸਮੇਤ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਸਾਨ ਦਿਨੇ ਅਤੇ ਰਾਤਾਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਉਡਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਗੱਲ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ’ਚ ਬਦਲ ਗਈ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਟਿਵਾਣਾ ਦੇ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਜੌਲਾਂਕਲਾਂ, ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਆਲਮਗੀਰ, ਚੰਦਰਪਾਲ ਅੱਤਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਹਾੜ੍ਹੀ ਅਤੇ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਖੇਤਾਂ ’ਚੋਂ ਰੇਤ ਕੱਢ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਦੋ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਖ਼ਰਚਾ ਆਵੇਗਾ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਜੇਕਰ ਸਰਕਾਰ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਮਦਦ ਵੀ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਵਸੂਲੀ ਲਈ ਦੋ ਸਾਲ ਲੱਗ ਜਾਣਗੇ।
ਡੈਹਰ ਤੋਂ ਡਡਿਆਣਾ ਤੱਕ ਪੱਥਰਾਂ ਵਾਲਾ ਬੰਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ : ਕਿਸਾਨ
ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਹੈ ਕਿ ਡੈਹਰ ਤੋਂ ਡਡਿਆਣਾ (ਹਰਿਆਣਾ) ਵਾਇਆ ਟਿਵਾਣਾ ਤੱਕ ਕਰੀਬ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਤਾਰਾਂ ਦੇ ਜਾਲ ’ਚ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਪੱਥਰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕੰਕਰੀਟ ਦਾ ਬੰਨ੍ਹ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜ ਕੇ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਬੰਨ੍ਹ ਲਈ ਜਿੱਥੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨਾਂ, ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ ਤੇ ਤੇਲ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਗੁਆਂਢੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਖੇਤਾਂ ’ਚੋਂ ਰੇਤ ਕੱਢਣ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਮਦਦ ਵੀ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਟਿਵਾਣਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕੱਚਾ ਬੰਨ੍ਹ ਟੁੱਟਣ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਤਬਾਹੀ
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਬਾਹੀ ਟਿਵਾਣਾ ਵਿਚ ਵੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਟੁੱਟਣ ਕਾਰਨ ਹੋਈ। ਇੱਥੇ ਮੋੜ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਟੁੱਟੇ ਕੱਚੇ ਬੰਨ੍ਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪਿੰਡ ਟਿਵਾਣਾ ’ਚ ਹਰਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ 25 ਕਿਲੇ, ਬਰਖਾ ਸਿੰਘ ਦੇ 10 ਕਿਲੇ ਅਤੇ ਜਸਵਿੰਦਰ ਟਿਵਾਣਾ ਦੇ 21 ਕਿਲੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਹਿਣ ਲੱਗਾ। ਇਕੱਲੇ ਟਿਵਾਣਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੱਲ ਨੁਕਸਾਨੀ ਗਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ 50 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੱਚੇ ਅਤੇ ਕੰਕਰੀਟ ਦੇ ਬੰਨ੍ਹ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ’ਚ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਚਾਰ ਫੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਕਈ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਪਲਾਸਟਿਕ ਤੇ ਸੀਮਿੰਟ ਦੀ ਪਾਈਪ ਲਾਈਨ ਵਿਛਾਈ ਸੀ। ਲਗਪਗ ਸਾਰਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਧੋ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹਰਾ ਚਾਰਾ, ਤੂੜੀ ਵਾਲੇ ਕੁੱਪ ਵੀ ਪਾਣੀ ’ਚ ਰੁੜ੍ਹ ਗਏ।
